Een poëtische wandeling kriskras door Brussel

26 letters telt ons alfabet. En daarmee doen taalvirtuozen wonderen. Ze rijgen woorden aaneen en toveren de beeldrijkste poëzie tevoorschijn, het spraakmakendste proza en de meeslependste verzen. Heb je ooit een liefdesverklaring gelezen die je naar adem deed snakken? Een dankbrief misschien? Een persoonlijk relaas dat je raakte? De kracht van woorden kan je niet betwisten. Ook de stad is drager van vele boodschappen, de poëzie van het woord is overal. Je moet alleen goed kijken: in metrostations en uitstalramen, op muren, in parken en ... op de wc-deuren in de cafés natuurlijk!

De ligging van het Egmontpark is uniek. Het bevindt zich op het binnenterrein van de huizenblokken langs de Wolstraat, de Waterloolaan en de Grote Hertstraat in de Vijfhoek. De rust in de grote grasvelden die worden omringd door majestueuze bomen is onwezenlijk. In de ‘Marguerite Yourcenardoorgang’ kan je je laten meevoeren door veertien in steen gehouwen citaten uit ‘L’oeuvre au noir’ (Het hermetisch zwart), een van de bekendste romans van Marguerite Yourcenar. Vanaf het voetpad van de Wolstraat, via het 'labyrint' naar een vierkante binnenplaats, langs trappen, een rotonde en een fontein kom je uiteindelijk in het park terecht. Op de plek waar vroeger het statige herenhuis stond waar de schrijfster in 1903 werd geboren (Louizalaan 193), creërde de Belgische kunstenaar Jean-François Octave 100 jaar later een open ‘huis’ van 16 m2 om haar te gedenken. In ‘Un labyrinthe du monde’ vermengt hij foto’s van de schrijfster en haar geschriften in levendige kleurpanelen.

Heel wat kleinschaliger is het Dinantpleintje in de Cellebroerstraat. De omheining van het bescheiden stukje groen draagt inscripties die de aandachtige wandelaars doen glimlachen. “Kommobinne Menier Pieters tès vèi opagat te valle of tza moete zain dageda skuun vindt? Den iene zaïget zoe en den andere zaïget anders en zémme alletwie gallaik.” Het zijn de poëtische uitlatingen in het Brussels dialect van Geert van Bruaene, de stichter van het iets verderop gelegen mythische cultureel-literair café Het Goudblommeke in Papier. De kunsthandelaar, dichter en theatermaker maakte er dé ontmoetingsplaats voor kunstenaars van de surrealistische beweging, Cobra en later het tijdschrift Tijd en Mens van. De vele tekeningen, foto’s en poëtische ontboezemingen aan de muren getuigen van de illustere kinderen aan huis. Pierre Alechinsky, Louis Scutenaire, Rene Magritte, Georges Rémi (Hergé)...  Na de oorlog volgden ook nog Christian Dotremont, de jonge Hugo Claus, Jean Dubuffet, Louis Paul Boon, Simon Vinkenoog. De lijst is oneindig!

Met meer dan tachtig kunstwerken in 69 (pre)metrostations van de MIVB kan je letterlijk door de grootste ondergrondse kunstgalerij van Brussel reizen. Tussen de etsen, foto’s, beeldhouwwerken, schilderijen en installaties van bekende en minder bekende Belgische kunstenaars vind je gegarandeerd je gading! Met o.a. werk van Stephan Vanfleteren, Roger Raveel, Berlinde De Bruyckere, Pol Mara, Jo Delahaut, Vic Gentils, An Van Gijsegem, Roger Somville, Jan Cox, Nora Theys, Vincen Beeckman, en vele, vele anderen.

‘De stad beweegt in de palm van mijn hand’, Jan Vanriet. Dankzij de verfraaiingswerken in het station De Brouckère komen de kunstwerken nog beter tot hun recht. Jan Vanriet verblijdt de reizigers in de smalle gang met de twee automatische roltapijten. Hij bracht op de volledige lengte van de muren een soort beeldverhaal aan, waarin verschillende thema’s samenvloeien. Het is doorspekt met foto’s en linosneden die naar de architectuur en geschiedenis van de plek verwijzen. De flarden van een gedicht van Benno Barnard eren de inspiratie van het werk, alsook een lied van Jacques Brel waarin de plek wordt bezongen.

‘Sol/Grond’ van de autodidacte creatieve duizendpoot Patrick Bernatchez in metrostation Troon, is het resultaat van een culturele uitwisseling tussen België en Canada. Het werk is geïnspireerd op verhalen over de uitbuiting van natuur en mens, en krijgt zowel hier als in Canada een diepere betekenis. De kunstenaar liet boorkernen uit Congo en het Inuitgebied in brons gieten. Die gebruikte hij als ondergrond om er fragmenten in te graveren uit de getuigenissen van twee overlevenden van de kolonisatie uit beide gebieden. Door de kernen op verticale steunen te zetten, vormen ze aan weerszijden van de tussenverdiepingen een leuning, een materieel en cultureel ankerpunt.

In een stad met 184 nationaliteiten is taalrijkdom een feit. Vers Brussel – Poëzie in de stad, een project van Passa Porta uit 2004, gaf meertalige poëzie een prominente en permanente plaats in de hoofdstad. Een tiental dichters uit diverse taalgebieden doken een week lang in het dagelijkse leven in een Brusselse wijk, in het gezelschap van een Belgisch beeldend kunstenaar. Het resultaat is uitgegroeid tot tien poëtische odes aan de grootstad, in wisselwerking met evenveel permanente kunstwerken in tien verschillende wijken. Deze gedeelde indrukken zijn tot op vandaag te zien in de vorm van een verrassend parcours dat kriskras door de stad loopt.

‘mbogo où es-tu, waar ben je?’ De Brusselse kunstenares Els Opsomer woont en werkt afwisselend in Brussel en in Rufisque, Senegal. Zij ontwierp een inox-sculptuur gebaseerd op de gedichten van de Congolese dichter Kasele Laïsi Watuta, waarmee ze Jette verkende. Het werk speelt met de verschillende kijkrichtingen die het terrein en de appartementen eromheen bieden. Als je het werk ten volle wilt appreciëren, dan moet je de woonblokken in, waar je vanuit de hoogte een vers van de dichter kan lezen in het uitvergrote handschrift van de kunstenares! Op de begane grond kan je de sculptuur gebruiken als zitbank of speeltuig. Opsomers herinterpretatie van onze geglobaliseerde werkelijkheid sluit op die manier aan bij de spanning tussen vervreemding en herkenning in de grootstad. Dat laatste is een centraal thema in de gedichten van Kasele.

Peter Weidenbaum trokken naar de wijk rond het Montgomeryplein en lieten er de prikkels op hen afkomen. Hun samenwerking draaide uit op een monumentale reddersstoel op het drukke rondpunt. Zij die meteen de hoogte inwillen moet ik teleurstellen: de ervaring gebeurt aan de voet van de sculptuur, waar je even de jachtigheid van de plek links kan laten liggen met een gedicht van Agniezka Kuciak. Een moment van stilstand in een omgeving die de hele tijd in beweging is.