Historische wandeling: in de voetsporen van Keizer Karel in Brussel

Als er één plek de persoonlijkheid van Keizer Karel perfect belichaamt, dan is het wel het oude Koudenbergpaleis op een van de heuvels van de stad. Vanaf de 11e eeuw was hier een prinselijke residentie gevestigd, die tegelijk met Brussel aan belang won. De Bourgondische hertogen maakten er een echt paleis van. Maar zijn gloriedagen beleefde het pas echt met Keizer Karel, die de aangrenzende kapel liet bouwen. Het was in deze luxueuze residentie, en meer bepaald in de staatsiezaal of Aula Magna, dat Keizer Karel in 1515 zijn ambt in Brussel opnam en in 1555 troonsafstand deed. Onlangs botsten archeologen op de ondergrondse site, die ons een blik gunt op de restanten van dit reusachtige paleis. Je ziet er onder meer de onderbouw van de oude hofkapel en de overblijfselen van de Aula Magna.

Kortom, een must als je de pracht en praal van het zestiende-eeuwse Brussel met eigen ogen wilt zien!

De Zavelwijk staat vandaag bekend om zijn vermaarde, chique winkels en etablissementen. Maar ook om zijn antiekmarkt, die er elke zaterdag en zondag plaatsvindt. De Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk, waarvan de eerste steen in het begin van de 15e eeuw werd gelegd, is een stuwende kracht voor de buurt.

Door een belangrijke gebeurtenis die vandaag nog steeds bestaat, de Ommegang, is Keizer Karel nauw verbonden met de geschiedenis van de Zavel. Het spektakel is elk jaar te zien in juni of juli en reconstrueert een gebeurtenis uit 1549. Keizer Karel koos toen de Ommegang – oorspronkelijk een religieuze processie die geleidelijk aan een wereldser karakter kreeg – om zijn zoon en toekomstige opvolger Filips aan de Brusselaars voor te stellen. Dat jaar was de Ommegang prachtiger dan ooit! Keizer Karel keek samen met zoon Filips en zijn twee zussen toe, in de kamer die uitkeek op het voorportaal van het stadhuis aan de Grote Markt.

De Grote Markt is een van de meest iconische plaatsen van de hoofdstad. Sinds de middeleeuwen is het plein het kloppende hart van het plaatselijke leven. Het prachtige stadhuis werd in de 15e eeuw in verschillende fasen gebouwd en is een duidelijk symbool van de macht van het gemeentebestuur tegenover de macht van de hertog, die op de Koudenberg zetelt.

Als heerser der Nederlanden is Keizer Karel de vertegenwoordiger van het hoogste gezag in onze contreien. Daarom is hij regelmatig op de Grote Markt te vinden, zoals tijdens de Ommegang van 1549, waar we het al over hadden. Toen het stadhuis in de 19e eeuw werd verfraaid met een aantal beeldhouwwerken, werd besloten om de gevel die op de Grote Markt uitkijkt op te dragen aan de vorsten die in Brussel hadden geregeerd. Dus ook aan Keizer Karel.

De voorgevel van het 'Huis van de Hertogen van Brabant', een groep van zeven huizen onder één dak, vertoont ook een borstbeeld van Keizer Karel. Je herkent het aan het opschrift 'Carolus V, keizer van Oostenrijk'.

Ook het Koningshuis, tegenover het stadhuis, dankt zijn naam aan de keizer. Eigenlijk moeten we dit huis 'Broodhuis' noemen, wat de oorspronkelijke naam is van het gebouw. In de 16e eeuw wordt Keizer Karel koning (van Spanje) en gebruikt hij deze zaal als hertog van Brabant. Sindsdien staat het bekend als het Koningshuis! Een standbeeld van hem verwelkomt je trouwens ter hoogte van de centrale boog op de benedenverdieping.

De kathedraal is het belangrijkste religieuze gebouw van Brussel. Sinds 1962 vormt ze samen met de Sint-Romboutskathedraal van Mechelen de zetel van het aartsbisdom Brussel-Mechelen, de hoogste autoriteit in de Belgische kerkelijke hiërarchie.

De kathedraal is een van de gebouwen met de meeste glas-in-loodramen in België. De ramen die bewaard zijn gebleven, getuigen van de invloed van hun schenkers. Die van minder prestigieuze figuren zijn in de loop der eeuwen verdwenen. De prachtige glas-in-loodramen in de apsis en het transept dateren voornamelijk uit de 16e eeuw. Twee keer zien we de figuur van Keizer Karel. Je zult merken dat de schenkers van de werken – of de mensen die ze financierden – twee keer zo groot zijn als de andere kerkelijke figuren. Zelfs God zinkt erbij in het niet!

Andreas Vesalius staat vooral bekend als lijfarts van Keizer Karel. Hij werd ingehuurd om diens jicht te behandelen. Als specialist in de anatomie ontwikkelde hij een rationele en onafhankelijke methode die van hem een man van de renaissance en een man van zijn tijd maakte. Een echte humanist dus! Er wordt gezegd dat hij lijken ophaalde op de 'Galgenberg' – waar nu het gerechtsgebouw staat – en die ontleedde om ziekten in het lichaam te onderzoeken ...

Vesalius zou in een huis in de Minimenstraat hebben gewoond, vlak naast de gelijknamige kerk. Op de gevel van de gemeenteschool (Atheneum Robert Catteau), rechts van de kerk, hangt een gedenkplaat die naar de eigenaar van het pand verwijst. Een standbeeld gewijd aan de anatoom werd opgericht in het midden van de Barricadenplein.

In het begin van de 16e eeuw wordt de familie Tassis, oorspronkelijk afkomstig uit Italië, 'postmeester' na een besluit van Filips de Schone. Die regeerde over onze streken en was de vader van Keizer Karel. De Italiaanse familie heeft connecties in heel Europa en grijpt deze kans om een groot postnetwerk uit te bouwen. In wat nu de Regentschapsstraat is, laat ze een statig herenhuis optrekken naast de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk. Het gebouw is vandaag verdwenen. Wel kun je in de kerk de prachtige zeventiende-eeuwse barokke grafkapel van de familie bewonderen!

Uiteraard zullen we het ook hebben over de gelijknamige, bekende Brusselse site in art-nouveaustijl, die je langs het kanaal vindt. Die werd aan het begin van de 20e eeuw gebouwd op een terrein dat toebehoorde aan de familie Thurn en Tassis en was bijna een eeuw lang een draaischijf voor het goederenverkeer in de hoofdstad. Sinds de herbestemming in 2003 is de site een herkenbaar baken in het Brusselse landschap en vinden er talloze evenementen plaats: concerten, tentoonstellingen, beurzen en festivals enz.